چه اموری برای فرد ارزش و کمال به شمار می آید؟ چگونه انسانی را انسان با کمالات به حساب می آوریم؟ امروزه ارزش و کمالات انسانی رنگ و بویی متفاوت از ارزش و کمالات دینی مان دارد.

انسان با کمالات انسانی است که در فلان محله شهر سکونت داشته و بر فلان ماشین خارجی سوار می شود و به عبارت خودمانی تر پولش از پارو بالا می رود. انسان با  کمالات از مدرک دانشگاهی بالایی برخوردار است هر چند که از علم واقعی هیچ بویی نبرده  و در عین حال این انسان با کمالات، ظاهری جمیل داشته و لباس ‌های گرانبها و ... بر تن می کند. این بخشی از ویژگی انسان با کمالات مدرن است اما آیا انسان با کمالات به وسیله اموری ناپایدار و زودگذر، کامل به حساب می آید؟ و به این وسیله از جایگاه والایی نزد مردم برخوردار می گردد؟

نخ عبای ارزشمند

یکی از غلامان آزاد شده حضرت سجاد (علیه السلام) در اثر کار و فعالیت سرمایه ای به دست آورد. زمانی آن حضرت دچار مضیقه مالی شد از غلام آزاد شده خویش ده هزار درهم قرض خواست که هر وقت قادر باشد بپردازد، او درخواست گرو کرد. حضرت از عبای خود نخی کشید و به وی داد، فرمود این وثیقه من است تا موقع ادای دین نزد تو باشد. برای قرض دهنده قبول چنین وثیقه ای سنگین بود ولی با توجه به شخصیت آن حضرت و بیاناتی که فرمود مبلغ مورد نظر را به حضرت تسلیم کرد و نخ عبا را گرفت و در قوطی کوچکی جای داد.

اتفاقاً خیلی زود برای حضرت گشایش مالی شد و ده هزار درهم را نزد طلبکار آورد. فرمود: پولت حاضر است وثیقه مرا بیاور. عرض کرد من نخ عبا را گم کردم. حضرت فرمود در این صورت طلب خود را از من نگیر تعهد شخصی مثل مرا نباید ناچیز گرفت.

ناچار مرد قوطی کوچک را آورد و دید نخ عبا در آن هست. نخ را تسلیم نمود حضرت پولها را پرداخت و نخ را گرفت و به دور انداخت.

یک نخ عبا به تنهایی ارزش ندارد ولی وقتی آن نخ نشانه تعهد و التزام یک انسان شریف و با فضیلت باشد آن قدر گرانبها و ارزنده است که می تواند وثیقه ده ها هزار درهم و دینار گردد و دائن با اطمینان خاطر آن را بپذیرد و در موعد مقرر طلب خود را دریافت نماید.

شرافت انسان به چیست؟

هیچ چیز برای انسان شایسته تر از این نیست که بداند چیست و برای چه آفریده شده و و ملاک عزت و افتخارش چیست؟ انسان دو جنبه دارد، یکی جنبه روحانیت که به وسیله آن با ارواح طیبه و ملائکه ارتباط دارد و دیگری جنبه جسمانیت که به جهت آن با حیوانات از بهائم و سباع شباهت دارد. به وسیله جنبه روحانی است که انسان شرف و عزت می یابد و آن چیزی نیست جز عقل آدمی. و همین شرافت است که موجب شرافت سایر امور نیز می گردد.

امیر المۆمنین على (علیه السلام) مى‏فرماید: جبریل پیش آدم (علیه السلام) آمد و گفت: به من فرمان داده شده است ترا مختار قرار دهم كه از این سه چیزى كه عرضه مى‏كنم یكى را برگزینى و دو تاى دیگر را رها كنى. آدم پرسید آن سه چیز چیست؟ گفت: عقل، حیا، دین. آدم گفت من عقل را برگزیدم. جبریل به حیا و دین گفت شما برگردید. گفتند: اى جبریل به ما فرمان داده شده است هر جا عقل باشد با او همراه باشیم. جبریل گفت خود دانید و به آسمان بر شد. امام صادق (علیه السلام) فرموده است: میان بندگان چیزى كمتر از این پنج چیز بخش نشده است، یقین و خرسندى و شكیبایى و سپاسگزارى و چیزى كه این امور با آن تكمیل مى‏شود عقل است. (روضة الواعظین / ترجمه مهدوى دامغانى / 21 ) گوهر آدمی متعلق است به قدرت خالق و آفریننده اما نیکو کردن و نیکو پاکیزه نگاه داشتن این گوهربه دست خود آدمی سپرده شده است که هر گاه که بخواهد توان انجام آن را دارد و این گوهر نفس است که آدمی با کمک گرفتن از عقل می تواند آن را نیکو نگاه دارد.

کمال انسان در چیست؟

امیر مۆمنان علیه السلام فرمود كمال انسان به شش خصلت است: با دو عضو كوچك بدن و با دو قسمت بزرگ از انسان و با دو چیزى كه مربوط به هیئت و ظاهر انسان است اما آن دو عضو كوچك عبارت از قلب و زبان او است كه اگر جنگ میرود با دلى قوى و پاك بجنگد و اگر سخن میگوید با زبانى بلیغ و رسا سخن گوید و اما آن دو چیز بزرگ عبارت است از اندیشه و فكر صحیح و روشن و دیگر همت بلند و اما آن دو چیز كه مربوط به شكل و ظاهر انسان است عبارت از مال و چهره زیبا است (خلاصه كسى كه داراى این شش چیز باشد كمال باطنى و ظاهرى را بدست آورده است). (بحار الأنوار- ترجمه جلد 67 و 68 / ترجمه موسوى همدانى/ ج‏1) (علمى، معنوى) و درود خدا بر او، فرمود: خدا عقل را به انسانى نداد جز آن كه روزى او را با كمك عقل نجات بخشید (نهج البلاغة / ترجمه دشتى / 727 )  و این در حالیکه است که امروزه نزد عوام کمال ظاهری در مقایسه با کمال معنوی از جایگاه والاتری برخوردار است.

عاقل کیست؟

عاقل كسى است كه در اجابت حقّ و اطاعت فرمان وى، در نهایت هموارى باشد و حرف حق از هر كه بشنود، قبول كند و سر از او نپیچد، و در گفتار به انصاف باشد و هر چه مشتمل به ظلم و تجاوز از حق باشد، از كسى نشنود و در اطاعت باطل سر سخت باشد و سر به اطاعت او فرو نیارد. و به انصاف باشد و در صدد آن نباشد كه هر چه گوید خواه حقّ و خواه‏ باطل، بجا نشاند.

بلكه هر گاه ظاهر شود كه خطا كرده است، برگردد و تا ممكن باشد از براى نفع دنیا، ترك آخرت نكند و به خسران آخرت، راضى نشود و خسران دنیا را بر خسران آخرت اختیار نماید( مصباح الشریعة / ترجمه و شرح عبد الرزاق گیلان /251  ) کمال عقل نشانه ای دارد و نشانه آن در کلام امام  چنین بیان شده است:  چون عقل و خرد به مرتبه كمال رسد گفتار كم گردد (زیرا كمال عقل مستلزم تسلّط بر ضبط و نگاه‏دارى قواى بدنیّه است، پس در هر چه و هر كجا بیجا سخن نمى‏گوید). (ترجمه و شرح نهج البلاغة (فیض الإسلام) /ج‏6 )  در نتیجه باید گفت انسان با کمالت، انسانی است که از نیروی عقل برخوردار بوده و آن را پرورش داده و به کمال رسانیده است و همین شخصیت روحانی و معنوی فرد که به وی شخصیت داده و موجب اعتبار وی نزد افراد می شود نه کمالات زودگذر ظاهری.

منبع:تبیان

:: موضوعات مرتبط: اخلاق و عرفان اسلامی , اخلاق کاربردی , ,
:: برچسب‌ها: شرافت انسان به چیست؟،شرافت انسان،انسان،انسان کامل،شرفات،شرف،آبرو،ابرو،اخلاق کاربردی،اخلاق،فضایل،کانون طه ,
:: بازدید از این مطلب : 4178